اصلاح و تعدیل نرخ ارز در اقتصاد ایران همواره به عنوان یکی از موضوعات مهم در صدر انتقادات و زیر ذره بین کارشناسان و دولتمردان بوده و هست. این در حالی است که اقتصاد ایران تاکنون بارها با چالش های حوزه ارز روبرو شده که این موضوع اثرات مهم و نامطلوبی را نیز بر پیکره اقتصاد وارد کرده است.

به عقیده کارشناسان اقتصادی از آنجا که منبع مهم تأمین ارز کشور ما از محل فروش نفت خام است اثر تعیین کننده این کالا در برهه های مختلف بر بازار ارز نیز دیده شده است. به عنوان مثال افت تولید و صادرات نفت در دوران جنگ، کاهش صادرات نفت در دوران تحریم، شوک های قیمتی منفی که باعث کاهش بهای نفت در بازارهای جهانی شده، سیاست های کشورهای رقیب تولیدکننده نفت مثل عربستان، جنگ های قیمتی نفتی و مواردی از این قبیل با تحت الشعاع قراردادن درآمدهای ارزی باعث بر هم خوردن نظم بازار ارز نیز شده اند.

در این بین اما فعالان حوزه تجارت خارجی انتقادات خود را از باب تعادل بخشی در بازار ارز مطرح می کنند. به عقیده آنها در بخش صادرات بازار ارز نیازمند افزایش قیمت ارز است و اگر دولت به دنبال رشد صادرات غیرنفتی در کشور است باید نرخ ارز را افزایش دهد. در طرف مقابل واردکننده ها و کسانی که مواد اولیه تولید و یا ماشین الات مورد نیاز خود را از خارج وارد می کنند نظر متفاوتی دارند و معتقدند دولت باید شرایط خرید ارزان نیازهای آنان را از محل پرداخت ارز دولتی و یا کاهش نرخ ارز در بازار فراهم کند.

در این بین دولت به دنبال سیاست یکشان سازی نرخ ارز است و کاهش معنادار فاصله قیمت ارز دولتی و ارز آزاد به معنای آن است که دولت به دنبال واقعی کردن نرخ ارز و از طرفی حذف انواع مختلف ارز دولتی است. از طرفی بانک مرکزی به سیستم بانکی این اجازه را داده تا ارز خرید و فروش کنند و عملیات اعتباری خود را بر مبنای ارز آزاد آغاز کند. این دو سیاست نشان می دهد ارز تا پایان امسال یکسان سازی خواهد شد.

رییس اتاق بازرگانی تهران در این رابطه می گوید: اقتصاد ایران باید یک‌بار برای همیشه تن به آزادسازی نرخ ارز بدهد تا بتواند قدرت رقابت در بازارهای داخلی و بین‌المللی داشته باشد. مسعود خوانساری در پاسخ به این پرسش که آیا شرایط یکسان‌سازی نرخ ارز فراهم شده است اظهار داشت: برای یکسان‌سازی نرخ ارز شرایط خاصی نیاز نیست. در واقع این دست بردن در قیمت و چند نرخی کردن ارز است که شرایطی خاص لازم دارد؛ در غیر این صورت قیمت ارز باید مانند هر کالای دیگری آزاد باشد و در بازار با مکانیسم عرضه و تقاضا تعیین شود.

وی افزود: این موضوع ‌که ارز دولتی داشته باشیم که با نرخ واقعی آن در بازار آزاد متفاوت است، باید در شرایط بسیار استثنایی مانند زمان جنگ پیش‌بینی شود؛ نه این که بدعتی همیشگی باشد. رییس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران تصریح کرد: هم‌اکنون با توجه به وضعیت درآمدهای نفتی و ثبات نسبی در بازار ارز، بهترین موقعیت فراهم شده و بیش از این تعلل در مورد تعدیل نرخ ارز درست نیست؛ وگرنه باید منتظر باشیم تا چند سال دیگر باز هم این فنر فشرده شده، قیمت را به طور جهشی بالا ببرد.

خوانساری در گفتگو با خبرآنلاین متذکر شد: با ابلاغیه خرید و فروش آزاد ارز توسط بانک‌ها و افزایش گام به گام نرخ ارز مبادله‌ای برای نزدیک کردن آن به ارز آزاد، امیدواریم که دولت در آینده بسیار نزدیک ارز را به قیمت واقعی تک‌نرخی کند. وی ادامه داد: آنچه که تاکنون مانع از این کار شده است، محافظه‌کاری دولت و نگرانی در مورد افزایش هجمه‌ها و فشارها پس از آزادسازی است. رییس اتاق بازرگانی تهران خاطرنشان کرد: با این وجود، اقتصاد ایران باید یک‌بار برای همیشه تن به این آزادسازی بدهد تا بتواند قدرت رقابت در بازارهای داخلی و بین‌المللی داشته باشد.

به گزارش اگزیم نیوز در کنار برنامه ها و سیاست های بانک مرکزی برای کنترل نوسانات نرخ ارز، افزایش درآمدهای ارزی کشور به دنبال رفع تحریم های نفتی و افزایش تولید و صادرات آن نیز به کمک سیاستگذاران بازار پولی و ارزی کشور آمده تا شرایط را برای یکسان سازی نرخ ارز فراهم کند. در چنین شرایطی تحولات بازار جهانی ارز، بیشترین تاثیر را بر نوسانات ارز های عمده در داخل ایران داشته است که در این میان، گمانه زنی بر سر افزایش نرخ بهره آمریکا، بیشترین اثر را در هفته ها و ماه های بر بازارهای بین المللی و از جمله در برابر ریال ایران داشت. تغییر نرخ بهره در آمریکا از آنجا اهمیت داشت که بانک مرکزی این کشور از 10 سال پیش (2006 میلادی ) تاکنون این نرخ را افزایش نداده بود و در صورت افزایش این نرخ هرچند ارزش دلار در برابر سایر ارزهای بین المللی تقویت می شد اما نوسانات ارزی در بازارهای نوظهور را به دنبال داشت.